ترکمتر یا گشتاور سنج چیست و چه کاربـرد هایی دارید و انواع آن چیست؟
ترکمتر یا گشتاور سنچ
بـرای اولین بار توسط کارمندان شهرداری شهر نیویورک که بـرای کنترل و هدایت بهتر آب وسیـله ای به نام ترکمتر اختراع و معرفی شد . کار اصلی این ابزار کنترل آب به کمک باز و بسته کردن پیچ و مهره های اتصـالات آب شهری بود و این کار باعث ایمنی در کار هم می شد.
شخصی به نام والتـر چـری سلـر در اوایل سال ۱۹۲۰ این وسیـله را بـرای بهره گیری در خط تولید خودرو در شرکت کـرایسلر، تولید و استفاده کرد و آچار آن را هم اختراع و معرفی کرد و توانست در سال ۱۹۳۸ ترکمتر را به تولید انبوه برساند و آن را معرفی کند. هم اکنون این ابزار در تمام کارگاه‌های صنعتی، خط تولید کارخانه‌ها، صنایع سنگین و... اســتفاده میشود.
در ادامه این مقاله می خواهیم به بررسی ابزار ترکمتر و انواع آن بپردازیم و بعد از آن به کاربد های ترکمتر می پردازیم.
ترکمتر چیست ؟
نیرو به صورت عمومی به دو دسته خطی و پیـچشی تقسیم می شود. گشتـاور به معنای نیروی پیـچشی است. همانگونه که نیروی خطی بیش از حد امکان ایجاد خرابی در قطعه را بالا می برد، نیروی پیـچشی بیش از حد هم امکان از بین رفتن قطعه و خرابی آن می شود.
بـرای بار گزاری دقیق گشتـاور به یک نقطه که اتصالات در آن قرار دارند ( پیـچ و مهـره ) از وسیـله یا ابزاری به نام ترکمتر اســتفاده و بهره گیری می شود. به بیان دیگر کار این ابزار کنترل و اندازه میزان گشتـاور اعمال شده در زمان باز و بستن کردن پیـچ و مهـره اســت. این وسیـله دارای اسامی گوناگونی در بازار مانند گشتـاور سنج ، ترکمتر یا ترک رنچ اســت.
بـرای اندازهگیری و محاسبه گشتـاور سیستم هایی که حالت پیچشی ، گردشی و چرخشی دارند، از ترکمتر اســتفاده می شود. برای مثال موتور گیربکس خودرو، بصورت کلی بـرای حالت هایی که اندازه گیری نیروی وارد بر محور جسم پیچشی نیاز اســت، به کار می رود. به عنوان مثال اگر درب ظرف نوشابه با گشتـاوری بیش تر از اندازه معمول بسته شود، باید با ترکمتر باز شود. به دلیل اینکه در کارخـانه به صورتی تنظیم شده که امکان باز شدن با دست را نداشته باشد .
روی ترکمتـر یک شاخص قرار داده شده است که می تواند گشتـاور مورد نیاز را به وسیـله آن تنظیم کند. واحد اندازه گیری این ابزار با توجه به کشور تولید کننده و برند آن متفاوت اســت. واحد گشتـاور بر طبق اســتاندارد جهانی ( SI) ، نیوتن (N) در متر (m) اســت اما در برخی از سازندگاه امریکایی و انگلیسی واحد شاخص ترکمتر ، اینچ در پوند و یا فوت در پوند را انتخاب کردند که جز واحدها در استاندارد انگلیسی است.
هر یک از آچار ها بر اساس برند و مـوارد کاربـرد مقدار اندازه گیری و دقت مخصوص به خود را دارد. همچنین مقدار دقت و خطا هر گشتـاور با گشتـاور دیگر تفاوت دارد ولی معمولا بین ۱ تا ۴ درصد تلورانس خطا دارد.
انـواع ترکمتر :
انـواع ترکمتر با در نظر گرفتن اندازه و مقدار مصرف به موارد زیر تقسیم بندی می شوند که در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم.
- ترکمتـر تقه ای
- ترکمتـر کمر شکن
- ترکمتـر ساعتی یا عقربه ای
- ترکمتـر دیجیتال
- ترکمتـر برقی یا شارژی
- ترکمتـر کرنومتری
- ترکمتـر جغجغه ای
- ترکمتـر بادی
- ترکمتـر هیدرولیک
- ترکمتـر شاهینی
ترکمتر تقه ای:
از این نوع وسیله بـرای اســتفاده در کارگاه های و محیط های صنعتی اســتفاده می گردد. در این نوع از انـواع ترکمتر ، زمانی گشتـاور به میزان ایده آل برسد، تقه یا ضربه ای را احسـاس می کند که این صدا این معنی را می دهد که گشتـاور به مقدار مورد نظر خود رسیده اســت.
ترکمتر کمرشکن:
ترکمتـر کمرشکن وسیله ای خاص اســت و معمولا زیر مجموعه ای از نوع تقه ای به حساب می آید. در قسمت وسط آن لولایی وجود دارد، زمانی که به گشتـاور مورد نظر برسد ترکمتر از آن نقطه مورد نظر تا می شود یا به اصطلاح دیگر می شکند
ترکمتر عقربه ای یا ساعتی:
از این نوع وسیله معمولا بـرای خط تولید کارخانه ها اســتفاده می گردد و کاملا مخصوص اســت. عقربه ای که روی این ترکمتـر قرار گرفته است به شما این اجازه را می دهد که گشتـاور وارد شده را رویت نمایید.
ترکمتـر دیجیتال:
ترکمتر دیجیتال زیر مجموعه ای از انواع ترکمـتر تقه ای به حساب می آید و دارای دقت نسبتا بالایی اســت. بر روی این ابزار، نمایشگری طراحی شده است که با اســتفاده از آن گشتـاور وارد شده قابل مشاهده و دیدن اســت.
ترکمتـر شارژی یا برقی
یکی دیگر از انـواع ترکمتـر ها ، نوع برقی یا شارژی آن اســت که وظیفه آن همانند انواع دیگر ترکمتـر ها تنظیم و محاسبه گشتـاور بـرای بستن پیـچ و مهـره ها اســت تنها تفاوت اصلی آن این اســت که از این وسیله بر روی دریل ها و پیـچ گوشتی های شارژی بهره گرفته می شود .در حقیقت پشت سه نظام حلقه ای قرار گرفته می شود که بر روی آن اعداد ی نوشته شده اســت و به کمک این حلقه می توان گشتـاور دستگاه را مطابق نیاز تنظیم کرد.
ترکمتـر کرنومتری
یکی از ساده ترین نوع ترکمتر که کار با آن بسیار راحت و آسان اســت، نوع کرونومتری است. در آن این امکان بـرای شما فراهم است که مقدار گشتـاور را تنظیم کنید. بـرای این کار ابتدا باید انتهـای دستـه را فشـار دهید و بچرخانید. لازم اســت این موضوع را بدانید که خود دستگاه ترکمتر در بازه هـای متفاوتی وجـود دارد و شما باید با توجه به نیاز خود ترکمتری را انتخاب کنید که مقدار گشتـاور مورد نیازتان در بازه مربوطه باشد.
ترکمتـر جغجغه ای
ظاهر ترکمتـر جغجغـه خیلی شبیه جغجغه هـای زمان کودکی اســت اما به صورت صنعتی شده.
ترکمتر بـادی
هنگامی که گشتـاور مـورد نیاز به اندازه ای زیاد اســت که از حد توان نوع دستی بسیار بیشتر اســت از ترکمترهای بادی اســتفاده می شود بـرای مثال در صنایـع فولاد، کشتـی سازی و پتروشیمـی کاربـرد فراوانی دارد ؛ در حقیقت ترکمتـر های دستی تا ۳ هزار نیوتن و ترکمتـر های بادی تا ۸۰ هزار نیوتن را قادر هستند تحمل کنند و منبع تغذیه آنـها پمب باد و کمپرسور باد اســت
ترکمتر هیدرولیک
از این نوع ترکمتـر مانند نوع بادی آن بـرای صنایع و کارهای سنگین اســتفاده می گردد حتی می توان اظهـار داشت که توان و قدرت بیشتری بـرای تنظیم گشتـاور ها را دارا هستند و در محل هایی که امکان استفاده از هوا یا باد فشرده نیست از ترکمتر هیدرولیک اســتفاده می شود.
ترکمتـر شاهینـی
مزیتی که دارد این اســت که در هنگام سفت کردن پیـچ شما می توانید از میزان نیزوی اعمال شده به پیـج اطلاع پیدا کنیـد. این مدل ترکمتـر ها به دلیل اینکه فنر نـدارند به کالیبراسیون کمتری احتیـاج دارند البتـه در صورتی که نکات اســتفاده صحیح از دستـگاه را رعایت کنید. شرکت تونیچی ژاپــن یکی از سابقه دارترین و قدیمـی ترین تولید کنندگان ترکمتـر می باشد.
میزان دقت ترکمتـر ها
مقدار دقت ترکمترهای دستی حداکثر تا رنج ۳۰۰۰ نیوتن متر اســت. ترکمترهای دستی در زمان وارد شدن گشتـاور دقتی حدود ۳ درصد دارند ولی ترکمترهای ساعتی و دیجیتالی در زمان وارد شدن گشتـاور دقتی معادل یک درصد دارند
تعمیر و نگهداری ترکمتر
هر ترکمتری در محیط کارگاهی در اثر استفاده زیاد از حالت کالیبراسیون خارج میشود و یا خراب می گردد،اگر در کارگاه خود با چنین مواردی روبرو هستید و تعدادی ترکمتر خراب دارید میتوانید به سایت ابزار پیشه مراجعه نمایید و با مشاوران ما تماس بگیرید تا ترکمتر شما تعمیر و کالیبراسیون شده به شما تحویل گردد.
دسته :